Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Γαστροοισοφαγική Παλινδρομική Νόσος (ΓΟ.Π.Ν.)
(γράφει ο οδοντίατρος Νίκος Δημ. Νικολαΐδης)

Η Γαστροοισοφαγική Παλινδρομική Νόσος (συντομογραφικά ΓΟ.Π.Ν.) είναι μία παθολογική κατάσταση, στην οποία το όξινο γαστρικό περιεχόμενο του στομάχου (που αποτελείται κύρια από οξύ, χολή και διάφορα ένζυμα) αντί να συνεχίσει τη φυσιολογική του ροή προς το λεπτό έντερο για την ολοκλήρωση της πέψης, επιστρέφει (παλινδρομεί) στο βλεννογόνο του οισοφάγου.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, τη δίοδο των τροφών ελέγχει ένας σφικτός δακτύλιος που συνδέει τον οισοφάγο με το στομάχι, ο οποίος ονομάζεται καρδιοοισοφαγική βαλβίδα. Η βαλβίδα αυτή επιτρέπει στην τροφή να κατέλθει και στη συνέχεια «κλείνει», εμποδίζοντας την επιστροφή της.
Στη ΓΟ.Π.Ν., για κάποιο παθολογικό ή ανατομικό αίτιο, η βαλβίδα χαλαρώνει, με συνέπεια την εκδήλωση παλινδρόμησης.
Αποτέλεσμα αυτής της δυσλειτουργίας είναι η πρόκληση συμπτωμάτων, όπως o οπισθοστερνικός καύσος (αίσθημα "καούρας" που ανεβαίνει από το στόμαχο προς το λαιμό), ερυγές (ρεψίματα) και αναγωγές.
Κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, θα αναγκάσουν σύντομα τον πάσχοντα να επισκεφθεί το γιατρό του.
Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε ότι, σε ορισμένους ασθενείς, η σοβαρότητα και η ένταση των συμπτωμάτων δεν σχετίζονται με την έκταση της βλάβης που (μπορεί να) υπάρχει.

Μηχανισμός της οισοφαγικής βλάβης.
Ο βλεννογόνος του οισοφάγου (δηλαδή το εσωτερικό του τοίχωμα) σε αντίθεση με αυτόν του στομάχου, δεν είναι ανθεκτικός στη μακροχρόνια και επίμονη έκθεση στα οξέα, την οποία περιγράψαμε.
Αποτέλεσμα αυτού του χρόνιου ερεθισμού είναι κατ’ αρχήν η οισοφαγίτιδα (δηλαδή η φλεγμονή του οισοφάγου) που μπορεί στην συνέχεια να εξελιχθεί σε «Οισοφάγο Barrett». Οισοφάγο Barrett ονομάζουμε την αντιδραστική μεταπλασία (αλλαγή) των κυττάρων του βλεννογόνου του οισοφάγου σε κύτταρα που ομοιάζουν με αυτά του βλεννογόνου του στομάχου, ή του εντέρου.
Η κατάσταση όμως αυτή μπορεί να εμπεριέχει κινδύνους ακόμη και για την ζωή, αφού αυξάνει δραματικά (κατά 30 έως 125 φορές σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες) την πιθανότητα προσβολής από το -κάκιστης πρόγνωσης- καρκίνωμα του οισοφάγου.

Διάγνωση.
Οι συνήθεις εξετάσεις για τη διάγνωση της ΓΟ.Π.Ν./ οισοφαγίτιδας είναι (όπως και στο έλκος ή τον καρκίνο του στομάχου) η ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση), η ακτινογραφία και το βαριούχο γεύμα.

Επιπτώσεις.
Τόσο η ΓΟ.Π.Ν. όσο και η οισοφαγίτιδα έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν, διότι επηρεάζουν το συνήθη ρυθμός της, με διαταραχή του ύπνου, κακή διάθεση, μειωμένη παραγωγικότητα και γενικότερα περιορισμένη συμμετοχή στις κοινωνικές εκδηλώσεις.
Επισημαίνεται ιδιαίτερα ότι τα ενοχλήματα είναι πολύ πιο έντονα κατά την διάρκεια της νύκτας ή και της μεσημεριανής κατάκλισης.

Απαραίτητες μεταβολές του τρόπου ζωής στην ΓΟ.Π.Ν.
• Ύπνος με υπερυψωμένο το πάνω μέρος του σώματος κατά 20-30 εκατοστά (Αυτό επιτυγχάνεται με ανύψωση του πάνω τμήματος του κρεβατιού και όχι με τη χρήση μαξιλαριών, η οποία δεν βοηθά την κατάσταση).
• Αποφυγή λήψης όξινων χυμών (λεμόνι, πορτοκάλι), λιπαρών, καυτερών και πικάντικων τροφών, ή ποτών που περιέχουν αλκοόλ (οινοπνευματώδη), ανθρακικό ασβέστιο (αναψυκτικά, σόδα), καφεΐνη, σοκολάτα, τσάι. Περιορισμένη κατανάλωση εσπεριδοειδών.
• Μικρά και συχνά γεύματα (6 ανά ημέρα)
• Αποφυγή λήψης τροφής τουλάχιστον δύο ώρες πριν την κατάκλιση
• Διακοπή καπνίσματος.
• Όχι στενά ρούχα ή σφιχτές ζώνες.
• Δίαιτα (αν είναι αναγκαίο)

Πρόληψη και Θεραπεία
Βασικά εφαρμόζεται η λήψη κατάλληλων φαρμάκων (αντιόξινα σε μικρού βαθμού παλινδρόμηση αλλά κυρίως αναστολείς αντλίας πρωτονίων) και -αν κριθεί σκόπιμο- κάποια χειρουργική αντί-παλινδρομική επέμβαση (π.χ. θολοπλαστική Nissen). Ωστόσο, η επιλογή της χειρουργικής διευθέτησης θα πρέπει να σταθμίζεται πολύ σοβαρά πριν αποφασισθεί, διότι είναι δυνατό να προκαλέσει ιατρογενή νόσο, να επιβαρύνει δηλαδή την ήδη υπάρχουσα παλινδρόμηση. Απαιτείται δε να την εκτελέσει πολύ έμπειρος χειρουργός, ο οποίος θα έχει την ικανότητα και τις απαιτούμενες γνώσεις να τηρήσει την κορυφαία Ιπποκράτειο επιταγή «Ωφελέειν ή μη βλάπτειν».
Έχοντας υποστεί ο ίδιος, εδώ και τρία χρόνια μια ακρωτηριαστική επέμβαση λόγω οισοφαγίτιδας, είμαι σε θέση να σας διαβεβαιώσω απολύτως υπεύθυνα πως σε αυτή τη νόσο, είναι πολύ προτιμότερο το προλαμβάνειν, από το θεραπεύειν.

Εννοείται πως οι ασθενείς που υποφέρουν από οισοφαγίτιδα, θα πρέπει κατά τακτά χρονικά διαστήματα να παρακολουθούνται, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο προσβολής τους από κακοήθεια.
Αυτό μπορεί κάλλιστα να συμβεί, σαν αποτέλεσμα εξαλλαγής του οισοφάγου Barrett σε διηθητικό καρκίνωμα, του οποίου η πρόγνωση (έκβαση) είναι δυστυχώς ιδιαίτερα άσχημη, με ποσοστά πενταετούς επιβίωσης που δεν ξεπερνούν το 15%-20% αναλόγως και του σταδίου εντόπισης της νόσου.

Δεν είναι φυσικά βέβαιο ότι όλοι οι ασθενείς οι οποίοι έχουν υποστεί την μη αντιστρεπτή αλλοίωση της βλάβης Barrett στον οισοφάγο τους θα αναπτύξουν καρκίνο, όμως έχουν αυξημένες πιθανότητες για αυτό, σε σχέση με το γενικότερο πληθυσμό.
Έτσι, η οισοφαγίτιδα από την οποία υποφέρουν δεν είναι σωστό να αφήνεται ανεξέλεγκτη, αφού και μόνη η παρουσία της θα πρέπει να «υποψιάζει» και τον ασθενή και το θεράποντα ιατρό του.
Μόνο η συχνή και προσεκτική ενδοσκοπική παρακολούθηση (που θα συνδυάζεται με λήψη ιστοτεμαχίων για βιοψία) μπορεί να μας εξασφαλίσει πως, ότι κι αν τελικά συμβεί, θα έχουμε πράξει το καλύτερο δυνατό προς όφελος του υπέρτατου αγαθού, της ανθρώπινης υγείας.