Δόντια και υγεία.

(Γράφει ο οδοντίατρος Νίκος Δημ. Νικολαΐδης)

Δύο είναι οι κύριες νόσοι (ασθένειες) των δοντιών και των ούλων του στόματός μας. Η οδοντική τερηδόνα και η ουλίτιδα. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, το κυριότερο αίτιο που τις προκαλεί είναι η οδοντική μικροβιακή πλάκα (Ο.Μ.Π.).
Η βλάβη οφείλεται σε μικροβιακή προσβολή όταν κάτω από την επιφάνεια αυτής της πλάκας (εναπόθεσης) αφεθούν να δράσουν ανενόχλητοι διάφοροι παθογόνοι μικροοργανισμοί, αλλά και μόνο στην παρουσία της (της πλάκας), που είναι ιδιαιτέρως ερεθιστική για τα ούλα (περιοδοντικοί ιστοί) που περιβάλλουν τα δόντια μας.

Τι είναι η οδοντική μικροβιακή πλάκα (Ο.Μ.Π.).

Οδοντική μικροβιακή πλάκα ονομάζεται το κιτρινωπό ή σκουρόχρωμο επίχρισμα το οποίο σχηματίζεται πάνω στην επιφάνεια των δοντιών και περισσότερο γύρω ή και κάτω από τα ούλα, και που πάνω του επικάθονται όλα τα υπολείμματα της τροφής, μετά από τα γεύματα.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό, ότι ο σχηματισμός της Ο.Μ.Π. ξεκινά λίγα μόλις λεπτά από την ολοκλήρωση του βουρτσίσματος των δοντιών και είναι φυσικά αδύνατο να τον εμποδίσουμε. Όμως, με το τακτικό βούρτσισμα, η Ο.Μ.Π. απομακρύνεται έγκαιρα, πριν δηλαδή γίνει επικίνδυνη.
Πότε όμως θα συμβεί αυτό; Όταν η πλάκα μετατραπεί σε τρυγία (πέτρα), μία ενασβεστιωμένη (σκληρή) πλέον εναπόθεση που δε μπορεί να απομακρυνθεί με την οδοντόβουρτσα, αλλά μόνο με τη βοήθεια του οδοντιάτρου. Όταν το στόμα παραμείνει αβούρτσιστο για 2-3 ημέρες η κατάσταση είναι ακριβώς αυτή: Στις οδοντικές επιφάνειες κυριαρχεί η τρυγία, ενώ νέα στρώματα πλάκας συνεχίζουν να εναποτίθενται πάνω της.

Πως παρατηρούμε την τερηδόνα στα δόντια μας.

Η τερηδόνα μπορεί να έχει τη μορφή μικρής μαύρης κηλίδας ή και ολόκληρης κοιλότητας (τρύπας) ή μίας μικρής σχισμής. Ένα σημείο που θα πρέπει να μας ανησυχήσει είναι μία λευκή περιοχή στην οδοντική επιφάνεια και ειδικά κοντά στο σημείο επαφής με το παρακείμενο δόντι. Οπές και σχισμές (βουναλάκια, αυλάκια) που υπάρχουν στα πίσω μας δόντια, είναι περιοχές επικίνδυνες για σχηματισμό πέτρας και τερηδονικής προσβολής και γιαυτό θα πρέπει να βουρτσίζονται επιμελώς.
Επιπλέον, για το σωστό καθαρισμό των σημείων επαφής μεταξύ των δοντιών, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε το οδοντικό νήμα, τη χρήση του οποίου θα μας διδάξει ο γιατρός.
Ο μηχανισμός δημιουργίας της τερηδόνας στα δόντια μας είναι ο εξής:
Μικρόβια του στόματος (κυρίως στρεπτόκοκκοι) παράγουν ένζυμα, τα οποία...
Διασπούν τους υδατάνθρακες των τροφών (που είναι προσκολλημένες πάνω στα αβούρτσιστα δόντια και την Ο.Μ.Π.).
Από τη διάσπαση αυτή παράγονται οξέα που...
Προκαλούν απασβεστίωση (διάλυση) της αδαμαντίνης ουσίας των δοντιών.
(τερηδόνα).

Η αδαμαντίνη των δοντιών μπορεί να αμυνθεί πιο αποτελεσματικά εναντίον της τερηδόνας, αν φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε μία φθοριούχο οδοντόκρεμα. Το φθόριο ενισχύσει την αντίσταση της αδαμαντίνης.
Επίσης, η τοπική φθορίωση, που εφαρμόζεται στο οδοντιατρείο είναι ένα επιπλέον μέσο πρόληψης και προστασίας.

Τι ακριβώς είναι η ουλίτιδα;

Έτσι ονομάζουμε την παθολογική εκείνη κατάσταση κατά την οποία τα ούλα μας είναι διογκωμένα (πρησμένα), εξέρυθρα (κόκκινα) και συνήθως αιμορραγούν (ματώνουν), είτε αυτόματα, είτε στη διάρκεια του βουρτσίσματος.
Το αίτιο που την προκαλεί, είναι όπως προείπαμε η Ο.Μ.Π. που έχει πλέον μετατραπεί σε τρυγία (πέτρα). Αυτή, βρισκόμενη γύρω από τον αυχένα των δοντιών, πάνω ή κάτω από τα ούλα, αφενός τα ερεθίζει, αφετέρου επιτρέπει τη δράση των παθογόνων μικροβίων του στόματος.
Σαν επακόλουθο η στήριξη του δοντιού σιγά-σιγά αδυνατίζει, διότι η πέτρα απομακρύνει τα ούλα από αυτό, ξεγυμνώνει και αφήνει ακάλυπτη τη ρίζα του και τελικά το οστούν (κόκαλο) της γνάθου (σιαγώνας) που στήριζε το δόντι διαλύεται.
Έτσι το δόντι αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη κινητικότητα από τη φυσιολογική και στο τέλος χάνεται (με εξαγωγή), συχνά χωρίς το ίδιο να παρουσιάζει καμία βλάβη στην επιφάνειά του.
Από τις συνεχείς απώλειες των δοντιών στο στόμα, δημιουργούνται κενά που θα αποκατασταθούν με πολύ κόπο, προσπάθεια από τον οδοντίατρο και φυσικά με σημαντικό χρηματικό κόστος.
Αν η κατάσταση αφεθεί στη μοίρα της θα έχουμε δυσάρεστα επακόλουθα, όπως διαταραχές της σύγκλεισης (του τρόπου δηλαδή που αρθρώνουν τα πάνω με τα κάτω μας δόντια), της ομιλίας, στομαχικές ενοχλήσεις από την πλημμελή μάσηση των τροφών, αισθητικά προβλήματα και επιπτώσεις στην ψυχολογία του ασθενή, ο οποίος επηρεάζεται στην προσωπική, την επαγγελματική και την κοινωνική του ζωή από την άσχημη εικόνα του στόματός του.
Όλα αυτά βέβαια, θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί, εάν όλοι μας μαθαίναμε από μικροί να βουρτσίζουμε σωστά και σε τακτική, καθημερινή βάση τα δόντια μας.

Πως (πρέπει να) γίνεται το βούρτσισμα.

Το «κλειδί» για το σωστό βούρτσισμα είναι η έγκαιρη και επιτυχημένη απομάκρυνση όλων των υπολειμμάτων τροφής από τις οδοντικές επιφάνειες, μετά το κάθε γεύμα και ο έλεγχος της Ο.Μ.Π. η οποία συνεχώς σχηματίζεται. Οι κινήσεις μας κατά τη διάρκεια του βουρτσίσματος δεν θα πρέπει να είναι βιαστικές ούτε βίαιες, ενώ κεφαλαιώδους σημασίας είναι η σωστή επιλογή οδοντόβουρτσας. Η τελευταία, πρέπει να διαθέτει όσο το δυνατό μικρότερη κεφαλή (πλάτος του τμήματος που περιέχει τις τρίχες), τη δε σκληρότητά της θα μας την επιλέξει ο γιατρός. Έως ότου εξασκήσουμε το χέρι μας να βουρτσίζει σωστά, ας φροντίζουμε να έχουμε προμηθευτεί μία βούρτσα με κλίσεις (γωνίες) στο λαβή της. Αυτό θα μας βοηθήσει, τουλάχιστον στην αρχή.
Τοποθετούμε την οδοντόβουρτσα πάνω στην οδοντική επιφάνεια με τρόπο ώστε να αισθανόμαστε ότι οι επάνω τρίχες φθάνουν μεταξύ ούλων και δοντιού, ενώ οι υπόλοιπες καλύπτουν το δόντι. Όχι τελείως κάθετα, αλλά με μία κλίση προς τα ούλα.
Οι κινήσεις του βουρτσίσματος θα πρέπει να είναι απαλές, παλινδρομικές (πέρα-δώθε) και να περιορίζονται σε δύο (ή το πολύ τρία) δόντια Με αυτό τον τρόπο βουρτσίζουμε όλες τις επιφάνειες των δοντιών, μέσα-έξω, εμπρός-πίσω, αλλά εκείνες των πίσω δοντιών, τις μασητικές, αυτές δηλαδή που μοιάζουν με βουναλάκια-αυλάκια (οπές και σχισμές), εκεί όπου είναι ευκολότερο να δημιουργηθεί τερηδόνα.
Πιο ασφαλείς συμβουλές μπορεί να δώσει μόνο ο οδοντίατρος και στην πράξη τα πράγματα θα γίνουν ευκολότερα με τη συνεχή εκπαίδευσή μας.
Ένα επιπλέον μέσο προστασίας είναι το οδοντιατρικό νήμα του οποίου τη χρήση θα μας διδάξει ο γιατρός, όπως και τα διάφορα στοματικά υγρά (στοματοπλύματα) που κυκλοφορούν στο εμπόριο, κυρίως τα φθοριούχα (χρειάζεται προσοχή στις οδηγίες τους). Το βούρτσισμα θα πρέπει να γίνεται μετά από κάθε γεύμα, οπωσδήποτε δηλαδή μεσημέρι και βράδυ (μετά το δείπνο) αλλά και το πρωί, έπειτα από τη λήψη του πρωινού για απομάκρυνση της Ο.Μ.Π., δροσερή αναπνοή και ευχάριστη αίσθηση όλη τη μέρα. Καλό είναι όταν μπορούμε να βουρτσίζουμε και τη ράχη της γλώσσας μας, στην οποία συγκεντρώνονται τεράστιες ποσότητες μικροοργανισμών, που προκαλούν έντονη δυσοσμία.
Το βούρτσισμα εκτός από τη συνεισφορά του στην υγεία δοντιών και ούλων, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ατομικής μας υγιεινής και μία απόδειξη πως ο καθένας μας ενδιαφέρεται όχι μόνο να δείχνει καθαρός, αλλά και να είναι.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα μικρά παιδιά, από την ηλικία του ενός έτους και μετά θα πρέπει να βοηθηθούν από τους γονείς και το γιατρό, προκειμένου να εξοικειωθούν με τη χρήσιμη αυτή συνήθεια. Έως τότε, οι ίδιοι οι γονείς οφείλουν να καθαρίζουν τα δοντάκια του βρέφους, χρησιμοποιώντας ένα μικρό κομματάκι γάζας.

Τι πρέπει να αποφεύγουμε.

Θεωρητικά μπορούμε να τρώμε οτιδήποτε εάν στη συνέχεια βουρτσίσουμε τα δόντια μας, όμως τις περισσότερες φορές κάτι τέτοιο είναι πρακτικά αδύνατο. Καλό λοιπόν είναι να αποφεύγουμε τα πολλά γλυκά, γιατί η ζάχαρη που περιέχουν ευνοεί την ανάπτυξη τερηδόνας, εάν δεν απομακρυνθεί από το στόμα.
Μπορούμε ακόμη, αντί για τις απλές τσίκλες (αν έχουμε συνηθίσει να μασάμε) να δοκιμάσουμε αυτές χωρίς ζάχαρη, ή κάποιες που περιέχουν φθόριο (από το φαρμακείο).
Το κάπνισμα και η κατανάλωση καφέ χρωματίζουν τις οδοντικές επιφάνειες, ειδικά όταν δεν έχει απομακρυνθεί από αυτές η πέτρα, με μια διαδικασία που λέμε «καθαρισμό» (αποτρύγωση) και γίνεται μόνο στο οδοντιατρείο.
Η νικοτίνη και η καφεΐνη που περιέχουν κάνουν τα δόντια μας να δείχνουν πολύ αντιαισθητικά, ενώ μπορούν να προκληθούν περιοδοντίτιδα (προχωρημένη δηλαδή ουλίτιδα) αλλά και στοματίτιδα. Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι και η άσχημη οσμή των καπνιστών, που οπωσδήποτε σε νεαρές ηλικίες επηρεάζει τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Κάποιες ακόμη συμβουλές.

Ποτέ δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε, αλλά σε τακτά χρονικά διαστήματα (περίπου ανά εξάμηνο) να επισκεπτόμαστε προληπτικά τον οδοντογιατρό, που είναι ο μόνος υπεύθυνος να μας ενημερώσει για την κατάσταση του στόματός μας.
Φυσικά αν καταφέρουμε να εντοπίσουμε οι ίδιοι κάποια σκούρα ή λευκή κηλίδα, ή κάποια κοιλότητα (τρύπα) στα δόντια μας, αλλά και οτιδήποτε άλλο που δεν υπήρχε παλαιότερα στο στόμα μας, θα πρέπει αμέσως να ενημερώσουμε το γιατρό μας.
Ο οδοντικός πόνος, όταν εμφανισθεί δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απερίσκεπτα, δηλαδή με την αυθαίρετη λήψη από μας κάποιων φαρμάκων, αλλά μόνο με τη συμβουλή του γιατρού. Εκείνος είναι αρμόδιος να μας εξετάσει και να μας χορηγήσει (αν το κρίνει) την κατάλληλη αγωγή. Επίσης δεν πρέπει να απογοητευόμαστε από κάποιο έντονο σύμπτωμα (πόνο ή πρήξιμο) και να απαιτούμε την άμεση εξαγωγή του υπαίτιου δοντιού, γιατί τα προβλήματα που δημιουργούνται μετά από αυτήν, είναι αρκετά. Θα πρέπει συνεχώς να έχουμε στο μυαλό μας ότι για κάθε δόντι που χάνουμε μετά την ηλικία των δώδεκα ετών (αλλά και νωρίτερα) η φύση δεν έχει απάντηση. Στο κάτω κάτω, η κάθε απώλεια είναι μια μικρή αναπηρία που επηρεάζει την εμφάνισή μας, τον τρόπο ομιλίας και τη δυνατότητα μάσησης.
Μία πλήρης από δόντια, υγιής στοματική κοιλότητα αποτελεί ένα μεγάλο δώρο του Δημιουργού σε όλους μας και χρέος μας είναι να το διατηρήσουμε άθικτο, μέχρι και το βαθύτερο γήρας.